Wasantapańćami - Vasant Panchami - hinduskie swięto bogini nauki i sztuki Saraswati
W tym roku (2014) przypada na 4 lutego. Zazwyczaj wg naszego kalendarza obchodzi się je w końcu stycznia, na początku lutego. To hinduskie święto uważane za pierwszy dzień wiosny, stąd w nazwie słowo wiosna (wasant). Kolejnym świętem wiosny jest bardziej znane święto kolorów Holi. W obchodach Wasantapańćami dominuje kolor żółci, szafranu (basanti). Mówi się o nim różnie - Wasantapańćami - Vasant Panchami ( वसंत पंचमी ), również Basant Panchami lub Śri Pańćami ( श्रीपञ्चमी ).
Świętowane w całych Indiach, szczególnie jednak w północnych. Tam jest świętem nie tylko hinduskim, ale i sikhów. Wówczas to w Pendżabie w Harmandir Sahib (w Złotej Świątyni), w Amritsarze
tego dnia sikhowie zaczynają grać klasyczną ragę, muzykę odpowiednią dla tego czasu (Basant Raga). Trwa to do pierwszego dnia miesiąca Vaisakh (wg naszego kalendarza przełom kwietnia i maja). W Pendżabie to święto jest też świętem Latawców,
które obchodzą ludzie wszystkich wyznań jako święto wiosny. (Basant Kite Festival).
Podsumowują je słowa: Ayi Basant Pala Udant (nadchodzi wiosna, zimno zniknie). W czas tego święta całymi rodzinami ludzie ubrani często na żółto zbierają się, by razem puszczać latawce, podczas zawodów trwają próby podcięcia komuś latawca i utrzymania swego jak najwyżej. Domy ozdabiają żółtymi kwiatami, jedzą pokolorowany szafranem ryż. Organizowane są jarmarki. Sikhowie czczą też pamięć Dharamvira Hakikata Rai, który zginął w obronie sikhijskiej wiary.
Święto to jest też częścią tradycji muzułmanów sufi w Pendżabie pakistańskim.
Pierwotnie święto to wiązano z bogiem miłości Kamadevą, jego żoną Roti i ich przyjacielem Vasantem (Wiosna). Obecnie znaczenie tego święta wiąże się z kultem bogini Saraswati. Tej która patronuje w Indiach nauce, sztuce i muzyce. Wspomnianą żółć można w czas święta zobaczyć w strojach, w które przebiera się boginię,
ale też w ubiorach ludzi i przygotowywanych słodyczach. W Bengalu mówi się o tym święcie Saraswatipudźa. Świeci się dzień urodzin Saraswati.
Boginię Saraswati przedstawia się często jako kogoś siedzącego lub stojącego na kwiecie lotosu (symbol mądrości i piękności), w środku pierwotnych wód jeziora symbolizujących początek stworzenia. Towarzyszy jej gęś, łabędź lub paw. Przedstawia się ją odzianą w oślepiającą biel.
Jej imię tłumaczy się następująco Saras - woda, więc Saraswati to lśniąca rzeka, płynąca. Światło emanujące z niej wiąże się z siłą słońca, życia, ale i mądrości, oświecenia. Dlatego inne jej imię to
Mahavidiya - wielka mądrość, wiedza. W lewej ręce trzyma książkę, co symbolizuje jej władzę nad słowem pisanym, ale i nad tymi, co się uczą i tymi, którzy uczą. W jej imieniu zawarte jest też słowo Vac (słowo) jest więc ona też uosobieniem słowa, doskonałą mową. W swych rękach może też trzymać vinę, starożytny, ale i dziś używany instrument strunowy,
co symbolizuje jej opiekę nad muzyką, ale i sztuką w ogóle. Na tym instrumencie wydobywa ona dźwięk OM, z którego wibracji powstało to, co zostało stworzone.
W najstarszej księdze indyjskiej Rygwedzie opisuje się ją jako rzekę, lub boginię rzek, ale i najwyższą z bóstw, najważniejszą z matek. W tym czasie Saraswati była jedną z głównych rzek na północy Indii, wg Mahabharaty wyschła, a miejsce gdzie płyneła stało się potem pustynią.
W Puranach pisze się o niej już jako jako o żonie jednego z trzech najważniejszych w hinduskiej Trójcy bogów, stwórcy świata, Brahmy. W teorii Saraswati jest w cieniu Brahmy, ale jego kult wygasł, a jej trwa.
JAK ŚWIĘTUJE SIĘ VASANT PACHAMI?
Tego dnia ludzie świętują nie tylko biologiczną płodnością boginii, która uwidacznia się w rozpoczynającej się wiośnie, ale i twórczą siłę duchową, która znajduje swój wyraz w nauce i sztuce (zarówno w muzyce jak i literaturze).
Na długo przed świętem rzemieślnicy wystawiają w mieście większe i mniejsze figury bogini ulepione z gliny czy gipsu. Można je kupić wszędzie, na rynku, na ulicach. Stawia się je potem w domach i na ołtarzach zbudowanych przy ulicach. Dopóki nie przyjdzie kapłan i nie przemieni ich w ceremonii Pran -Dan (życie dającej) są to tylko gliniane figury. Kapłan dotyka ziołami i ziarenkami ryżu miejsca, gdzie powinno być serce postaci. Wymawiając odpowiednie mantry. Ta ceremonia Pran-Dan uobecnia boginię w wyobrażającej ją postaci.Na ołtarzach nie zawsze zobaczymy figurę bogini (przydano jej ludzką postać w późnym hinduizmie). Możemy tam spotkać jej wyobrażenia w postaci jej atrybutów np staromodny kałamarz, pióro z zaostrzonego bambusu i tajemniczy instrument winę.
W Indiach nie wszędzie tak mocno podkreśla się znaczenie Saraswati jak na wschodzie, szczególnie w Bengalu, niemniej zwyczaj zgodnie, z którym kobiety noszą wówczas sari tak żółte
jak kwitnące właśnie pola gorczycy przetrwał.
Tego dnia zwracają się do niej o pomoc szczególnie uczniowie,
studenci, uczeni, muzycy, malarze, pisarze, dziennikarze. Do stóp swej patronki przynoszą książki, zeszyty, pędzle, pióra. Prosząc o jej błogosławieństwo. Szczególnie w Bnegalu pielęgnuje się zwyczaj, że dzieci tego dnia piszą pierwszą w życiu literę. Inne białym atramentem (mlekiem) wpisują w swoje ksiażki błogosławieństwo lub słowo OM. Daje sie datki na szkolnictwo, zakłada się uniwersytety (np Pandit Madan Mohan Malaviya w święto Vasant Panchami w 1916 roku założył Banaras Hindu University)
Uczniowie i studenci oddają hoł boginii nie tylko w swych domach, ale i w szkołach i na uniwersytetach. Tam buduje się jej ołtarze, czasem umieszczając jej figurę na "śnieżnej" górze symbolizującej Himalaje, z których pochodzi. Obok umieszcza się też czasem różnorakie makiety statków, którymi odwiedza ona swych wiernych. Zaproszony kapłan odprawia przy takim ołtarzu pudźę, potem zaczyna się świętowanie wypełnione wspólnym tańcem, muzykowaniem, śpiewem, ucztowaniem, na które zaprasza się też uczniów, którzy nie są hindusami.
Na wschodzie Indii boginii cieszy się szczególnym uznaniem. W wielu gospodarstwach ustawia się jej figury, lub obrazy, wzywa kapłanów, lub samemu odprawia na jej cześc podźę. Miejsca kultu powstają też na ulicach, na placach, także w imieniu różnych wspólnot, cechów, sąsiadów. Czasem oznacza to nawet objazdy w miastach. Wieczorami ludzie zbierają się przed scenami z wizerunkiem boginii czcząc ją udziałem w przedstawieniach, w których główną rolę odgrywa muzyka i taniec.
Drugiego dnia następuje rytualne pożegnanie boginii. Pozbawione już życia figury niesione są w głośnej od muzyki, śpiewu, rozedrganej tancem procesji ku rzece i tam w niej zatapiane.
