Sloneczniki

Mitologia Indii – Jan Knappert

Mitologia Indii – Jan Knappert

16-11-2016
https://merlin.topmall.ua/media/300x452/000/003/727/56ba5558c2351.jpg
Książka ze szczawnickiej biblioteki. Skserowana do mojej. W niej - mapa Indii, we wprowadzeniu zarys dziejów i kontekst cywilizacji Indii, spis literatury w języku angielskim i  polskim (większość z tych książek stoi na moich półkach, część dopiero w oczekiwaniu na przeczytanie).
Hasła ustawione analfabetycznie. Mimo, że zdarzają się tu powtórzenia i nielogiczne wywody, nieraz do niej zajrzę.
Wolę jednak Słownik mitologii indyjskiej, wydany przez DIALOG.

Oto wybrane hasła po jednym na literę:
- Annapurna - bogini chleba powszedniego, ale też jeden z wyższych szczytów świata.

http://infinitetoursandtravels.com/wp-content/uploads/2016/03/Nepal-ANNAPURNA-BASE-CAMP-Trek-1200-%E2%80%93-1600.jpg

Annapurna oznacza wypełniona (purna) pokarmem (anna). Nazwa szczytu pochodzi od wielu strumieni, które spływając z góry nawadniają ziemie dając urodzaj. Z Annapurną wiąże się legenda o Śiwie kapłanie-żebraku, który nie był w stanie żebrząc zaspokoić głód swój i żony. Dopiero ona, Parwati, bogini gór utożsamiana ze szczytem Annapurna,  wyżebrawszy  od ludzi jedzenie była w stanie nakarmić swego męża. Swą wdzięczność wyraził on uściskiem tak pełnym, że on i Parwati w tym zespoleniu stali się jednym. To zjednoczenie w miłości symbolizują rzeźby Ardhanari - pół mężczyzny, pół kobiety.

- Bhajrawa - imię Śiwy, w przerażającym aspekcie. W takiej groźnej formie objawia się on w siedmiu wcieleniach: jako Kala (czas), Asitanga (o czarnych kończynach), Sanhara (zniszczenie), Ruru (pies),  Krodha (gniew), Kapala (czaszka),
   Rudra (burza) i Unmatta (gwałtowność). Przedstawiany z zmarszczonymi brwiami, gniewnym spojrzenie, tygrysimi zębami, nagi, z wieńcem czaszek i wężem wokół szyi. W czterech dłoniach trzyma: pętlę (paśa), trójząb (trisula), bęben (damaru), którym
wystukuje sobie rytm tańca, hełm-czaszkę i płonące włosy.  

http://66.media.tumblr.com/ff9145ac61f42d625f453972f09d3dbd/tumblr_nnhfyhMc8N1sjjdtyo1_1280.jpg

- czas - Dla chrześcijan i muzułmanów biegnie linearnie: od stworzenia po Sądny Dzień. Dla Indusów czas zaczyna się, gdy Brahma budzi się na dnie Oceanu i zaczyna wydech. Z tym wdechem świat powstaje, obleka się w materię. Gdy nabiera wdech świat rozpada się absorbowany wraz z wdechem. Czas się zatrzymuje. Gdy Brahma znów się budzi, powstaje nowy czas i nowy świat. Tylko nieliczni pamiętają swoje poprzednie swoje życie.  W oczach buddystów czas to wróg i przyjaciel, bo zaczyna i kończy cierpienie. Czas jest kołem (ćakrą), z którego każdy powinien chcieć się uwolnić przestając planować przyszłość lub żałować przeszłość. Ci, którzy osiągnęli mokszę, wyzwolili się z niego sapoza czasem. Dal ludu indyjskiego czas ma przerażającą  twarz Kala (Śiwy).

https://enthusiastical.files.wordpress.com/2013/06/dsc08609.jpg

 Jego żona Kali z wieńcem czaszek na szyi i wężem wieczności na ramieniu, we włosach z odmierzającym czas półksiężycem objawia się tym, którym życie właśnie dobiegło kresu.  Według dżinistów czas rozwija się sinusoidalnie, to w dół ku zepsuciu, to w górę ku naprawie. Najlepszym z czasów był susama susama, w którym matki rodziły samodzielne po kilku tygodniach bliźnięta. Nie było wówczas grzechu, religii, zabijania, rozpaczy. Obecnie zbliża się czas najgorszy dusama dusama, triumf najniższych instynktów, pożóg i epidemii.

- dahakrija, dahasanskara - kremacja zmarłego. to akt symboliczny. Ogień rozkłada ciało na składniki podstawowe, a tworzenie i rozpad to cykl oddechu Brahmy, naprzemiennie tworzącego i niszczącego -wg hindusów - światy.
Według hindusów i czcicieli ognia (parsów) ogień oczyszcza, wiec ciało oczyszcza się po przez spalenie lub powierzenie świętym rzekom Jamuny (siostry boga śmierci Jamy) i Gangi (siostry Parwati). PO śmierci ciało zmarłego w akompaniamencie pobożnych śpiewów obkłada się świętym zielem bazylii i błotem z Gangesu. Pokryte kwiatami ciało niesione jest na miejsce kremacji (najlepiej przez synów). Stos powinien być zapalony od świętego ognia, który w domu pielęgnował zmarły.  Kapłan modli się do boga ognia Agniego: "Ogniu! Zostałeś przez niego rozpalony, wiec niechaj poprzez twą moc jego dusza osiągnie niebiańskie błogosławieństwo na wieki". Żałobnicy nie patrząc na spalane ciało okrążają stos trzykrotnie. Potem odbywają rytualną kąpiel w rzece i ze złożonymi dłońmi mówią: niech ta ofiara cię dosięgnie". Jeśli rytuałowi stało się zadość zmarli pomagają żywym, a żywi mogą ich ocalić od piekła. W starożytności wierzono, ze wejście w ogień zapewnia nieśmiertelność i wieczną młodość. Podczas ceremonii kremacji śpiewa się pieśni np.

http://si.wsj.net/public/resources/images/BN-MK673_ipyre_G_20160203061124.jpg


"Tylko głupiec wierzy, ze to życie trwa wiecznie!
Zniknie ono tak szybko jak piana na morskiej fali
Ciało, które stworzone zostało z pięciu elementów,
znowu zostanie na nie rozłożone; czy to powód do rozpaczy?"

- Ekadanta - "jednozęby, określenie Ganeśa, któremu Paraśurama (Rama z toporem/ szósty awatar Wisznu) ułamał jeden z kłów."

https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/736x/fc/0f/0d/fc0f0d710e5ab9ab58132ad8a1558526.jpg

- fakir - po arabsku asceta, ubogi człowiek.Jego odpowiednikiem w sanskrycie jest sannjasin. Szukają doskonałości w dręczeniu siebie, np. leżeniem na gwoździach, czy trzymaniem rąk w górę aż popełnia ich nieczułość. W nagrodę mogą wznieść się ponad to co nas ogranicza, co ziemskie, zmysłowe.

https://c2.staticflickr.com/4/3331/3473197321_3a0fb63679_b.jpg

- guna - "jeden z trzech pierwiastków przenikających całe stworzenie:
             - sattwa - byt, światło, dobroć
             - tamas  - ciemność, inercja (bezruch)
             - radźas - ruch, pożądanie, zmysł."

- Holi - indyjskie święto obchodzone, gdy słońce wchodzi w znak Ryb, w lutym/marcu. Zgodnie z legendą bóg miłości Kama tego dnia został spopielony przez trzecie oko Śiwy. Od tego czasu odnajduje się w ciele zespolonym z drugim ciałem w uniesieniu miłosnym. Spopielenie Kamy doprowadziło do rozpaczy jego żonę Roti, bogini przyjemności, rozkoszy. Kobiety w czas Holi w niektórych miejscach uobecniają jej ból śpiewając lamentacje.  Inni widza wytłumaczenie Holi w tym, ze świętuje się w nim zwycięstwo Kryszny nad demonica Putaną, boginią zimy i śmierci. Ludzie wyrażają radość święta oblewając się wodą, często kolorowa o pachnącą. Obsypując się kolorowymi proszkami, tańcząc i śpiewając.Holi to czas, gdy kobieta może wyrazić skrywaną miłość rozsypując nad ukochanym kolorowy proszek. To święto, gdy łamie się zwyczajowe granice, także podziałów kastowych. W czasie Holi wspomina się zaloty Kryszny do pasterek, w tym szczególnie do Radhy.

http://www.govtedu.com/wp-content/uploads/2014/03/colorful-holi-wishes.jpg

- Ida  - pierwotnie oznaczała pokarm, także bogów (np. mleko, którym polewa się ich statuetki), z czasem nazwano tak też pokarm duchowy, modlitwę.  Stopniowo Ida stała się boginią pożywienia, ofiar, elokwencji. Później prawa i pól uprawnych. To ona nauczyła prawa patriarchę Manu. Składana przez niego ofiara tak ją ujęła, że odrzuciwszy zabiegi o nią bogów (Mitry i Waruny) podzieliła a Manu, tylko człowiekiem życie, obdarzając go licznym potomstwem. Inny mit jednak przedstawia ją  nie jako żonę, ale córkę Manu, żonę Budhy, boga planety Merkury, kogoś o podwójnym życiu, co miesiąc pojawiającego się pod postacią to kobiety (Ida), to mężczyzny (Ila). Symbolizując zmienne fazy księżyca.

- Jami  - bliźniacza siostra boga śmierci Jamy. Oboje - dziećmi boga słońca Wiwaswata (promiennego). Utożsamia się ją z rzeką Jamuną (dziś Dźamną). Jami jest zarówno siostrą, jak i żoną Jamy. To pierwsi ludzie na ziemi.

https://hteve.files.wordpress.com/2015/08/download-1.jpg

- kalaśa - dzban na wodę; symbolizuje Brahmę przedstawianego często z dzbanem; Brahma stworzył świat z wody jako żywiołu pierwotnego. On sam wynurzył się z wód siedząc na lotosie. Dzban wody noszony przez indyjskie kobiety symbolizuje pierwotny ocean.

http://pngimagesfree.com/FESTIVAL/Kalash/Kalash-vector_with-om-flower.png

- lila  - gra, sport. Dla bogów tworzenie świata z jego cierpieniami i śmiercią to zabawa. Niemniej w wyniku tej zabawy powstały też rzeczy tak wspaniałe jak piękno natury i więzi między ludźmi.  "Gra" ta jest "w istocie jest miłosnym uściskiem, w którym pozostają kochający się boscy małżonkowie, tworząc i wprawiając w ruch następne stworzenie, a z nim ziemię, na której żyjemy. Gdy boska para się rozdziela stworzony świat się rozpada, bo istnieje o tyle, o ile bogowie go chcą i kochają".  Odzwierciedla się to w miłości Kriszny i Radhy (Kryszna - wcieleniem Wisznu występującego w parze z Lakszmi).  "Istnienie możliwe jest tylko wtedy, gdy istnieje miłość, bycie razem. Rozdzielenie powoduje, że świat nasz rozpada się w pył. Żyjemy tak długo, jak długo kochają nas bogowie, a my siebie nawzajem".

- miłość  - w językach indyjskich mówi się o niej używając wielu nazw. Buddyjska karuna (współczucie, dobroć w sanskrycie), ze względu na która oświeceni rezygnują z wejścia w nirwanę pozostając między ludźmi by im służyć. Słowo w urdu - muhabbat wyraża zarówno miłość do Boga jak i do człowieka.  W hindi Prem (-an) to "radość, miłość", lecz w sanskrycie prema do miłość Boga. Premadas - to sługa boga miłości. Pjar (-a) w hindi z sanskrytu prija (cenny, drogi), priti - miłość, życzliwość. Boginią zmysłowej miłości jest żona Kamy Roti, utożsamiana z Lakszmi. Utożsamia się ją też z Radhą, ukochaną Kryszny, wcielenia Wisznu. W jej osobie pojawia się podwójny symbolizm - oddania w miłości mężczyźnie i więzi ludzkiej duszy z bogiem. Miłość to także bóg Kama (Kamadewa). Nawet ci, co niewiele wiedza o Indiach słyszeli o "Kamasutrze" - starożytnym przewodniku życia seksualnego.

- Nawaratri  - inaczej "dziewięć nocy"; wielkie święto hinduskie ku czci Durgi (stąd inna nazwa Durga-pudźa) lub  Kali.  Najczęściej jego początek przypada na koniec września (gdy księżyc prawie w pełni).  Stworzone z tej okazji podobizny bogini -matki,


https://qph.ec.quoracdn.net/main-qimg-7ca95519cb43186c7002ef9c57a8f234-c?convert_to_webp=true
 czczone przez 9 dni, dziesiątego dnia oddawane są  morzu, rzekom. Dziesiąty dzień zwany Widźaja Dasama (dziesiąty dzień zwycięstwa),  współcześnie Dussera. Zgodnie z legendą Śiwa pozwala co roku swojej żonie Parwati przez 9 dni  przebywać z jej matką, dziesiątego  wracała ona do męża. Symbolicznie obrazy tworzone przez kobiety odnoszą się też do ich miłości do córki, która jest odsyłana do domu męża.  Wierni w czas świąt przyznają się bogini do swych grzechów i proszą ją o pomoc.

- papa-puruśa - zły człowiek, podstępny i zwodniczy. Radość sprawia mu sprawianie zła i cierpienie innych. Zawsze dąży do skrzywdzenia kogoś. Nienawidzi radości innych. Rzadko występuje w tak silnej postaci.

- Radha - to jedna z pasterek (gopi), ukochana boga Kryszny (wcielenia Wisznu). Sztuka Indii sławi ich miłość. Stawarza obrazy na których obserwują zbierające się chmury, nasłuchują burzy, patrzą na odlatujące żurawie (symbole nowego życia). Radha dla poszczególnych wyznawców jest spełnieniem maji każdego z nich.

https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/736x/64/0e/25/640e25a3dc9543d7d9ed3d18ce8c041f.jpg

w oczach wyznawców tradycji Radhę można utożsamiać z Lakszmi, żoną Wisznu (którego wcieleniem jest ukochany Radhy Kriszna).  Gdy bogini kocha się w mężem-bogiem w akcie miłosnym (podobnie jak Śiwa z Parwati) stwarzają oni świat.
Scena droczenia się Kryszny z Radha nazywana jest lila (gra, zabawa).  Dal hinduskich bogów tworzenie świata jest grą, zabawa. Powstaje w ich miłosnym uniesieniu. Podobnie młodzi kochając się tworzą przyszłość, dają nowe życie. "Zjednoczenie mężczyzny i kobiety jest aktem tworzenia. Kryszna to milion mężczyzn, Radha to milion kobiet. Razem tworzą świat.  Gdy akt miłości dobiega końca Radha wycofuje się w siebie, w medytację. To okres ciąży.
Dla wyznawców-mistyków Radha to ludzka dusza szukająca boga w ciele człowieka. Pisał o tym Tagore.

- sara - " immanentna istota człowieka, jego dusza, siła, wartość"

- śanti - "pokój, cisa, spokój umysłu, trwałe szczęście będące wynikiem przezwyciężenia własnych pożądań, strachu i ambicji. Śanti to bogini pokoju."

- Trimutri  -  hinduska trójca bogów: Brahma, Wisznu i Śiwa, przedstawianych jako jedno ciało o trzech głowach.

http://l7.alamy.com/zooms/1135ac6516144beb96389a0b9ec6ea41/trimurti-temple-statue-with-brahma-shiva-and-vishnu-making-the-supreme-b06kag.jpg

 Brahma oznacza - radźogunę - "chęć kreowania, która przywołuje świat do istnienia". Śiwa - przedstawia tamogunę, "chęć okrycia wszystkich ciemnością (tamas) nieistnienia". Z nim związane są obrazy płonących stosów, popił spalonych ciał,ale i gniew unicestwiający zło świata.  Wisznu reprezentuje sattwagunę - dobroć, która utrzymuje istnienie Ziemi". Trimutri (trojaką forma) zwana jest też Ghja (sekret), gdyż trzeba być filozofem, by ją pojąć.  Inna nazwa na Trimurti to Parama ("najwyższa istota"), gdyż trzej bogowie zlani w jedno są Panem i Twórcą świata.  Trimutri to też Sarwatma  dusza totalna, zjednoczone siły duchowe świata.   Idea boskiej trójcy nie wyklucza idei jedynego boga.  Trzej bogowie tworzący Trimutri powstali z podziału, jakiego dokonała na sobie Brahma. Są jednocześnie niszczycielami i twórcami. Jak z ziemi wyrastają rośliny tak "jeden-w-trzech" Stwórca tworzy świat siłą swej woli. Jak powstaje, tak i po pewnym czasie rozpada się. W hinduizmie postać (rupa) to złudzenie, rezultat powierzchownego myślenia.Filozofowie szukają sedna, istoty, w której forma nie ma znaczenia.

- uttanapad - "pozycja porodowa z szeroko rozstawionymi nogami. W takiej pozycji (klęczącej, nie leżącej) przedstawia się boginię Aditi tworzącą świat fizyczny".

- vagina dentata - "niektórzy mieszkańcy Indii ... wierzą, że do brzucha kobiety może wejść demon-wąż, kąsający wszystko, co będzie chciało się tam dostać".

- wak/ wać - mowa, język; pochodzenie mowy, która jest też boginią, opisuje  stworzona trzy i pół tysiąca lat temu "Rygweda":
"Gdy (pierwsi poeci i prorocy) puścili mowę w ruch, dając imiona (wszystkiemu), ich najcenniejszy i najściślej strzeżony sekret został odkryty poprzez miłość. Gdy mędrcy ukształtowali mowę swą myślą, przebierając ją jak przebierane jest ziarno, (jednocześnie) przyjaciele mogli poznać swą przyjaźń (...) Ścieżka mowy bierze swój początek we wnętrzach mędrców (...), którzy obdzielili nią ludzi (...) opiewają to pieśniarze".


- zodiak
.....
Sanskryt       Znaczenie      Arabski     Łacina       Polski      Miesiąc,
                                                                                          w którym
                                                                                          wchodzi

                                                                                          weń Słońce
Kumbha      Dzban wody     Dalu           Aquarius   Wodnik      Styczeń
Mina           Ryba                Hut            Pisces       Ryby          Luty
Meśa          Baran               Hamal        Aries         Baran         Marzec
Wirśabha    Byk                  Thaur        Taurus      Byk            Kwiecień
Mithuna      Bliźnięta            Dżauz       Gemini       Bliźnięta     Maj
Karkata      Krab, rak           Sartan      Cancer       Rak           Czerwiec
Kirka
Simha        Lew                   Asad         Leo           Lew           Lipiec
Kanja         Dziewczyna        Sunbula    Virgo         Panna        Sierpień
Tula           Waga                 Mizan       Libra          Waga        Wrzesień
Wriszika     Skorpion            Aqrab       Scorpio      Skorpion   Październik
Dhanu        Łuk                   Kaus         Sagittarius Strzelec     Listopad
Makara       Potwór               Dżady      Capricornis Koziorożec Grudzień


- żółw  - Kurma - "Wisznu w swej wczesnej interpretacji żółwia wodnego żyjącego na dnie morza, gdzie nauczał najważniejszych elementów życia: obowiązku i przyjemności".

https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/736x/72/21/7f/72217f91902f47e355413f693dbf2e2d.jpg