Sloneczniki

Słownik cywilizacji indyjskiej - Luis Frederic

Słownik cywilizacji indyjskiej - Luis Frederic

06-02-2016


Autor podkreślając, że Indie tworząc cywilizację zasadniczo różną od kultury zarówno Europy, jak i samej Azji, której część stanowią, same w sobie są tak zróżnicowane, że do opisu ich używano kiedyś nazwy w liczbie mnogiej (co przetrwało w języku polskim). W przedstawianym dwutomowym słowniku Louis Frederic zdecydował się w hasłach objąć nie tylko całą czasoprzestrzeń historii Indii, ale i włączyć w obszar cywilizacji indyjskiej należące do niej kraje, dziś traktowane odrębnie, a więc Pakistan, a nawet i Afganistan, Bangladesz, Sri Lance, Nepal, Bhutan. Sikkim, czy Maladiwy.
Oczywiście, że nie przeczytałam tego słownika, ale leży często w zasięgu mojej ręki i czytając inne książki o Indiach szukam w nim brakującej mi wiedzy.

Czego mi brakuje? No cóż, zawsze trzeba wybrać. Przykładowo w haśle banian brakuje mi informacji, że uważane jest wśród drzew za symbol Indii.



W haśle na temat pisarza żyjącego w czas zniewolenia Indii przez Brytyjczyków zdumiewa określenie go mianem terrorysty nacjonalistycznego. Nie rozumiem też, jak Węgier mógł nauczywszy się języka z Malabaru odkryć jego podobieństwo z językiem Cyganów. Gdzie drawidyjskie języki, a gdzie indoeuropejskie, w kręgu których leży ojczyzna Cyganów Radżastan?

Niemniej wdzięczna jestem za trud zebrania tak wielu haseł dotyczących kultury Indii. Korzystam na bieżąco.

Teraz się trochę pobawię. Wprowadzę tu przedstawiając hasła wg liter na chybił trafił, gdzie trafię palcem otwierając stronę:

ABIR - puder kosmetyczny z drewna sandałowego, kamforowego, ryżu, aromatyzowany różą, kurkuma i aloesem, rzekomo też leczniczy.

BANIA - podgrupa kasty braminów z północnych Indii zajmująca się handlem i pożyczkami, wywodził się z niej Gandhi, w większości wyznania dżinijskiego, choć w okolicy Varanasi czci Krysznę

CZADRI , inaczej czadar , nazywane też czador w Afganistanie, purda w Indiach i Pakistanie - zasłona twarzy noszona przez muzułmanki poza domem



DADU DAJAL- poeta z XVI/XVII wieku, syn włókniarza z Gudźarati, żył w Radźputanie, poematy dworskie inspirowane wisznuizmie z wpływami islamu, odrzucał kult wizerunków, jego uczniowie stworzyli sektę bhakti inspirowana pismami jego i Kabira

ETTUMNUR - miasteczko w Kerali, niedaleko Koczinu, znane ze świątyni Śiwy, w gopurze której najpiękniejsze XVI- wieczne malowidła Kerali (16-ramienny Siwa - Nataradźa i Wisznu spoczywający na wężu Ananta)



FOLADI - dolina afgańską z widokiem na Bamian naprzeciwko Wielkiego Buddy, 4 km dalej groty buddyjskie wykute w klifie, pokryte malowidłami z II-V w..n.e.



GULBADAN BEGAM - córka założyciela dynastii Mogołów Babura, siostra Humajuna, pisarka, na życzenie bratanka Akbara autorka po persku napisanej XVI-wiecznej kroniki panowania ojca i brata

HASTA, inaczej mudra - gęsty palców, dłoni, rąk, stosowane w tańcach przedstawiających opowieść. Podobne w malarstwie i rzeźbie. Klasyczny taniec bharatanatjam posługuje się kilkuset gestami, w tym 32 podstawowymi (w kathaku 24). To język gestów opisujący uczucia, stan ducha, przedmioty i bóstwa (dołączono rysunki 32 hasta, począwszy od andzali-poklonu, a skończywszy na hamsasja- siedzącym łabędziu)



INDIRA - tzn "Potężna", jeden z epitetów bogini Lakszmi, imię premier Indii Indiry Gandhi

JAMA - imię pierwszego śmiertelnika, który stał się bogiem śmierci, królem przodków, władca duchów, najwyższym sędzią; jego wahana jest bawół. Przedstawiany w czerwieni jako kaleka z sidłami, laską (danda), toporem i sztyletem. Jego bliźniacza siostra Jami jest też jego żoną, jego śakti, a po śmierci boginią rzeki Jamuna. Inne nazwy Jamy - Mritja (śmierć), Kala (czas), Dharmaradża (sędzia).



KARDAMON, GÓRY KARDAMONOWE - europejska nazwa przypraw nadana łańcuchowi górskiemu Trawankoru (Kerala), gdzie przyprawy te występują obficie.



LAKH - liczba: 100 tysięcy; również rodzaj laki z czerwonej wydzieliny czerwców lakowych żyjących na drzewach

MAJA - w filozofii wedanty to moc iluzji stworzona przez świat pozorów, za którym kryje się lila (boska gra).



Maja wynika z nieznajomości Rzeczywistości. Maję symbolizuje lustro. Pierwotnie maja go potęgą Boga. Dla wisznuitów mają - Lakszmi, dla śiwaitów - Durga.



NAGRODA NEHRU - od 1964 roku (daty śmierci pierwszego premiera niezależnych Indii Nehru) nagroda rządu Indii upamiętniająca Nehru; wręczana osobom, które oznaczymy się działając na rzecz porozumienia międzynarodowego. Otrzymali ją .in. Martin Luther King, Abdul Ghaffar Khan, Yehudi Menuchin, Matka Teresa, Andre Malreaux, Nelson Mandela.

PASZTUNWALI - afgański kodeks honoru przestrzegany przez plemiona Pasztunów; jego podstawowe zasady to wendeta (badal) i gościnność (melmastia).



RAHMAN MUJIBUR - muzułmański polityk że Wschodniego Bengalu, za dążenie do niepodległości Bengalu więziony przez pakistański reżim z Karaczi; po wojnie z Pakistanem zakończonej utworzeniem niezależnego Bangladeszu od 1971 prezydent kraju; cztery lata później zamordowany z rodziną w zamachu stanu



SATJA - w filozofii hinduskiej czysta prawda, najwyższą rzeczywistość; stąd satjagraha ("trzymanie się prawdy") - duchowość tych którzy z pomocą ahinsy (non violence) zainicjowali pod przewodnictwem Gandhiego w 1884 roku w Afryce Południowej ruch który rozwinięty w Indiach po 1920 roku, 27 lat później dał Indiom wolność od Brytyjczyków.
"Satyam evam jayate" - "Oto prawda zwycięża" - hasło Indii przyjęte w 1947 w roku wyzwolenia, zdobi kapitel z lwami z kolumny Asioki z Sarnath - symbol wolnych Indii.




TABLA - indyjski bębenek, akompaniament śpiewu i tańca. Występują w parze (bębenek męski i żeński - różnią się wysokością tonu). Uderza się wyprostowanym palcami, by dźwięk brzmiał sucho.

UMADEWI (Dynowska Wanda) - pisarka, tłumaczka literatury indyjskiej na polski (Bhagawadgita, Antologia indyjska), współpracowała z Gandhim, związana z Towarzystwem Teologicznym, po wielu latach pracy na rzecz Indii zmarła w Karnatace



VALYI ISTVAN - XVIII-wieczny duchowny kalwiński z Węgier, na studiach teologicznych w Holandii poznał studentów z Malabaru i nauczywszy się ich języka porównawczy go z cygańskim odkrył podobieństwo, publikacja tego faktu rozpoczęła dyskusje nad indyjskim pochodzeniem europejskich Cyganów



YASHPAL - pisarz indyjski ur. w 1904, pisał w hindi bojownik walczący zbrojnie przeciw okupacji brytyjskiej, więziony przez Brytyjczyków, utwory krytyczne społecznie, temat tragedii Podziału Indii w 1947 roku (Jhutna Sac- 1958- 1969), w ostatnich tematyką osobista



WADHJA - muzyka instrumentalna, przeciwieństwem jej Gita - utwory wokalne

XUANZANG - chiński mnich buddyjski, który w 629 roku wyruszył do Indii w poszukiwaniu pism buddyjskich do przetłumaczenia, studiował na buddyjskim uniwersytecie w Nalandzie, zwiedził Indie, a po powrocie do Chin opisał podróż w popularnym dziele "Podróż na Zachód". W Indiach nazywano go Mokszadewa.

ZAKAT - 2% podatek ściągany przez muzułmańskich władców od poddanych muzułmanów, fundusz jałmużny dla biednych, zgodnie z nakazem religijnym